تربیت چند کودک زیر یک سقف
تربیت چندکودک زیر یک سقف
تربیت کودکان با خلق و خوی متفاوت و فاصله‌های سنی گوناگون همراه با حفظ انصاف و عدالت سخت‌ترین کاری است که یک پدر و مادر پیش روی خود دارند. همیشه این احتمال وجود دارد که کودکی بیش از خواهر یا برادرش به تذکر و تربیت نیاز داشته باشد. در واقع توجه به نیازهای فردی و اخلاقی هر کودک و متناسب کردن نحوه تربیت با آن ویژگی‌ها بهترین روشی است که والدین می‌توانند به کار گیرند. در هر حال وقتی بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، بهتر می‌توانند میزان قوانین و توجه والدین را ارزیابی کنند. بنابراین اگر کودکی احساس بی‌عدالتی کند، ممکن است فریاد برآورد: «این منصفانه نیست!» و گاهی تعداد این فریادها زیاد هم می‌شود.
وظیفه شما والدین در این لحظات چیست؟ باید در عین حال که احساس کودکتان را تائید می‌کنید به او توضیح دهید که قوانین براساس شرایط فرزندان متفاوت است. مثلا وقتی خواهر یا برادر کوچک‌تر آه و ناله می‌کند که چرا نمی‌تواند از لپ‌تاپ مادرش استفاده کند فقط باید به او گفته شود: «وقتی بزرگ‌تر شدی تو هم می‌توانی از لپ‌تاپ استفاده کنی.» اگر کج خلقی کرد و سروصدا و قشقرق به راه انداخت، باید با اسباب‌بازی مناسب سنش حواسش را به جایی دیگر منحرف کرد. گاهی اوقات لپ‌تاپ یا تلفن‌های اسباب‌بازی می‌تواند کودکی را حداقل برای مدتی راضی نگه دارد، اما بهترین راه‌حل، جلوگیری از به وجود آمدن چنین شرایطی است. (مثلا کودک بزرگ‌تر زمانی از لپ‌تاپ استفاده کند که کودک کوچک‌تر خواب باشد.)
البته در مورد کودکان پیش‌دبستانی آسان‌ترین راه این است که به آنها اجازه دهید آبمیوه‌شان را خودشان بریزند یا خودشان بتنهایی لباسشان را تا کنند و سرجایش بگذارند تا احساس نکنند در حقشان بی‌انصافی شده است. اگر کودکی بیشتر مواقع تنبیه می‌شود، بهتر است به محض این که رفتار مناسبی از خود نشان داد از او تعریف و تمجید شود. باید مراقب باشید هیچ گاه فرزندان را با یکدیگر مقایسه نکنید. مثلا هرگز نگویید: «به خواهرت هر چه می‌گویم گوش می‌کند تو چرا نمی‌توانی؟»
به گفته روان‌شناسان باید نسبت به خلق و خوی هر کودک روش تربیتی مناسب آن کودک انتخاب شود. درخصوص کودکانی که زیاد می‌نالند و نمی‌توانند آرام بگیرند، بدترین حالت این است که آنها را با خواهر یا برادرشان مقایسه کنید یا بر سرشان فریاد بزنید، زیرا این کار درست مانند این است که به او آدرنالین تزریق کرده‌اید و او پرانرژی‌تر از قبل فریاد می‌زند و سروصدا راه می‌اندازد. گاهی اوقات میتوانید شرایط را برای کودک با زبان خودش شرح دهید و از او بپرسید اگر قانونی را زیر پا گذاشت بهترین تنبیه چیست؟ مطمئن باشید کودکان همیشه تنبیهی سخت‌تر از تنبیه والدین برای خود در نظر می‌گیرند.
برای برخی کودکان تذکر شفاهی کفایت می‌کند، اما برخی دیگر باید مدت کوتاهی را تنها باشند تا به قوانین فکر کنند. یک مهلت کوتاه علاوه بر این که کمک می‌کند کودک به رفتار و عواقبش فکر کند، بلکه فرصتی برایش فراهم می‌کند که لحظه‌ای آرام بگیرد.
درخصوص کودکی که روحیه‌ای آرام داردفقط یک یادآوری ملایم یا استفاده از لحنی جدی و محکم کفایت می‌کند، اما در برخورد با یک کودک حساس مجبورید مراقب لحن صدایتان باشید. اگر خیلی عبوس و جدی با او صحبت کنید قبل از این که حتی تصمیمی بخواهید بگیرید، اشکش سرازیر می‌شود. سن کودک نیز می‌تواند به شما بگوید چه روشی را به کار برید. کودکان کوچک‌تر به تنبیه‌های فوری نیار دارند در حالی که کودک بزرگ‌تر می‌داند اگر صبح رفتار خوبی نداشته باشد، ممکن است بعد از شام حق نگاه کردن برنامه دلخواهش را از دست بدهد.
تائید مثبت برای بیشتر کودکان مفید و موثر است. پاداش‌ها نیز می‌تواند به فراخور سن کودک متفاوت باشد مثلا ممکن است پاداش کودکی تماشای بیشتر تلویزیون باشد، اما برادر یا خواهرش بتواند یک روز کامل با پدر به تفریح برود. تکنیک دیگری که برای بیشتر بچه‌ها با هر نوع خلق و خویی موثر است «بازتاب مشکل» است. یعنی به کودکتان بفهمانید میتوانید شرایط را از دید او ببینید و درک کنید. مثلا اگر برادر بزرگ‌تر، خواهر کوچک‌ترش را بعد از این که چند بار به اتاقش آمد و مزاحمش شد هل داد، باید هر دو تنبیه شوند، اما بعد از آن با برادر بزرگ‌تر صحبت شود که: «می‌دانیم خواهرت همیشه مزاحمت برایت ایجاد می‌کند و دائم می‌خواهد توجه تو را به خودش جلب کند و این خیلی آزاردهنده است، اما فراموش نکن که او همیشه به تو به چشم برادر بزرگ‌تر نگاه می‌کند و به تو احترام می‌گذارد و فکر می‌کند که تو بهترین هستی. بهتر است با همدیگر صحبت کنیم و قوانین جدیدی بگذاریم و بگوییم که نباید مزاحم تو شود و به وسایلت دست بزند. با این حال تو می‌توانی برادر بزرگ‌تر آرام او باشی و به او یاد بدهی بعضی کارها را چگونه انجام دهد.»
والدین باید مراقب باشند که همیشه و در همه حال به شخصیت منحصربه‌فرد کودکشان احترام بگذارند و او را بدرستی حمایت کنند. اگر کودکتان خودسر است به جای این که هرروز با او بجنگید به او اجازه دهید لباسی را که دوست دارد بپوشد. اگر کودکی پر انرژی دارید، از او انتظار نداشته باشید دو ساعت تمام در رستوران بنشیند و دم نزند و وقتی نمی‌تواند این کار را انجام دهد او را تنبیه کنید. هرگز نباید کودکتان را به خاطر شخصیتش سرزنش کنید.
تکنیک‌های مناسبی برای تربیت کودکان براساس سنشان وجود دارد و والدین باید از روش‌های متفاوت تربیتی برای کودکانشان استفاده کنند. مثلا توضیح دادن به یک کودک13 ماهه که چرا وقتی خواهر یا برادرش را می‌زند تنبیه می‌شود، کاری عبث و بیهوده است، زیرا او نمی‌تواند دلیل و منطق چیزی را درک کند. بنابراین باید برای تربیت فرزندان علاوه بر توجه به خلق و خویشان، به سنشان هم توجه کرد.
نادیا زکالوند
جام جم - چاردیواری
